Марий Он-влаклан марий сайт
Курым гыч курымыш мемнан калыклан шуко йӧсым чытен, тул да шикш сар гоч илен лектын. Шуко ийла дене мемнам пызырен, родо-тукым влакым луген, ваш-ваш сырыкташ тӧченыт.
Мыняр марий Он-влак марий йӱлана, йылмына, икоян илышна верч вуйыштым пыштеныт. Тачысе кече мартенат ме нуным шнуй семын аклен илена. Чумбылат, Полтыш, Акпатыр, Чоткар да моло Он-влакын лӱмышт шӱмыштына илат.
Жап толын шуын, мемналанат, рыҥ шогалын, нунын тистым нӧлталаш.
Родо-тукымдам погыза, икте-весылан полшен илыза, кугезе-влакым шарныза, кугырак-влакым пагалыза. Вес тукым-влак дене йолташ лийза, ваш-ваш колыштын, ик ойыш шуын, шке тукымдан ончылыкшо верч вуйын шогыза.
Марий Он, шарне, Тукымын ончыкылыкшо тыйын кидыште!
Он Каҥаш вуйвер
Танаков Виталий
Он Каҥаш вуйлатыше
Танак тукым,
Тумер кундем
Шамиев Валерий
Икымше Марий Тукым-влак Погынын штаб вуйлатыше
Черняев Григорий
Он Каҥаш вуйлатышын алмаштыше
Мемнан илыш вий – родо-тукымышто, илыш йӱлаште.
Йот калыкын тӱҥ вийже – кугыжанышыште (Государствыште).
Курым-курымла мучко кок виктем тавадаҥ кучедал шога:
1. Еш родо-тукым виктем – онаеҥ, он вуйлатыме дене.
2. Кугыжаныш виктем (государство) – кугыжа (царь, президент, хан) да тудын йыр пӧрдшӧ кулыш (дворян, князь, граф-влак). Ойырлен онал.
Мыланна, марийлан, родо-тукым виктемым угыч нӧлталаш кызыт куштылго.
Тиде сомылым марий он шуктен шогат — эн ончыч корнышко шогале марий самырык «У вий» ушем. Вара чумыргыш «Марий ушем». «Марий ушемын» йолӱмбак шогалмыж годымак тудым осал тушман вий шалаташ тӱҥале. Шалаташ шонымо дене, йоҥылыш корныш колташ шонымо дене почеве «Кугезе мландым». Но Ош Кугу Юмо мыланна полшен. «Кугезе мланде» йытыон шонышо тале марий-влак поген кертын улыт «Онаеҥ ушемым».
Марий калыкын онаеҥже-влак эре лийын улыт, но погыным эртарен, ушемышке поген – онаеҥ каҥашым чумырен кертын «Кугезе мландын» марий он-шамыч. Кызыт Онаеҥ Каҥаш уло, но нуно, кугыжаныш пелен пызнен, чытырен шинчат.
Жап толын тале марийлан, тале онлан Он Каҥашым чумыраш.
Он каҥаш вуйверым сайлаш лиеш родо-тукым погынышто («съезд родов») – эн пагалыме, ушан-шотан тале марий-влакым.
Могай ийготан, кунар лийшаш вуйверыште, он-влак чыла погынымаште рашемдат да пеҥгыдемдат. Кызыт, осал вий ваҥен шогымо жапыште, сайлымаш ок лий. Ужыда, сайлыме мом ончыкта, могай кучедалмаш кая, кузе «Марий ушемым» лунчыртат, кузе Мер Каҥашышке нимолан йӧрдымӧ еҥ-влакым пуртен шынденыт.
Он каҥаш тыгай ок лий.
Ме шагал лийына, но тале лийына.
Кызытеш тӱҥалтыш жапыште шкенан толкынышко (движение) чылаштым пуртена – изижге-кугужге, ӱдырамашге-пӧръеҥге
Он Каҥаш ончылгоч теве мом темла:
- шке Тукым вождам шымлыза, родо-тукым пушеҥгым возыза
- Тукымдан могай ял (кундем) гыч лектын, тушан пӧртым ида кудалте, кеч нигӧ ок иле гынат, толын пураш келшыше суртым чоҥыза
- родо-влак дене идылыклан кеч ик гана погыныза
- марий Юмынйӱлам кучеда але кугезе коча-ковада кученыт гын, еш кумалтышым тарватыза, «ом мошто, лӱдам» шомакым мондыза
- пошкудо Тукымлан йол ӱмбак шогалаш полшыза, пырля ял кумалтышым тарватыза.
- Юмо полшыжо, алал лийже!
I МАРИЙ ТУКЫМ-ВЛАК ПОГЫН
ШОШО АГА ТЫЛЗЕ 2021 ИЙ